Meteoritski krateri i kiše mateora

Najveći i najotporniji meteori posle velike borbe sa atmosferom planete Zemlje uspevaju da se probiju do površine i na njoj ostave svoje tragove. Najveći od njih stvorili su impozantne kratere, oblike u reljefu Zemlje omiljene istraživačima i znatiželjnim turistima.

Najpoznatiji krateri

Severna Amerika

Jedan on najpoznatijih i najvećih kratera je svakako onaj na arktičkom ostrvu koje pripada Kanadi i zove se Devon. Prečnik kratera je oko 24 km a bio je toliko velik da se zabio oko 1,7 km u dubinu Zemlje. Hladni arktički uslovi smanjili su uticaj erozivnih sila Zemlje pa je krater jedan od omiljenih naučnicima i istraživačima.

Dva još veća, grandiozna kratera takođe se nalaze na teritoriji Kanade. Jedan je krater Manikuganna severu Kvebeka star 212 miliona godina sa prečnikom od preko 100 km. Jedan je od najvećih na svetu i u najužem je krugu kandidata za krater koji je nastao udarom čuvenog meteorita koji je prouzrokovao veliko izumiranje vrsta svojim udarom. Blizu jezera Hjuron i grada Sadberija nalazi se ogromni i neobični krater Sadberi. Krater ima prečnik veći od 200 km i veoma neobičan eliptični oblik. Dugo se smatrao oblikom reljefa nastalim vulkanskom aktivnošću zbog velikog bogatstva nikla i bakra u njemu. Meteorit je bio toliko velik da se zabio 20 km u dubinu tla.

Teritorija SAD ima nekoliko ožiljaka nastalih padom svemirskog otpada. Najpoznatiji svetski krater imena lakog za pamćenje – Krater Meteor nalazi se u saveznoj državi Arizoni. Prečnik mu je oko 1,2 km i najbolje je očuvan od svih svetskih kratera, verovatno kao posledica toga što je pao pre „samo“ 50.000 godina. I dan danas lokalitet vrvi od naučnika različitih profila. Osim njega Amerika ima i krater Menson, u središnjem delu države. Krater prečnika 37 km zatrpan je ispod 90m debelog sloja glečera. Na granici kopna i vode otkriven je meteorski krater prečnika 85 km, danas poznat kao Zaliv Česapik.

Srednja Amerika

I Srednja Amerika ima svoj meteorski krater. I to kakav! Na Jukatanu ispod debelih naslaga krečnjaka krije se ogromni krater Čiksulub. Procene veličine njegovog prečnika se najčešće kreću od 160-240 km a neke čak kažu i svih 300 km. Meteorit je u prečniku bio veći od 10 km, njegov pad je uzrokovao kataklizmične posledice na celoj površini planete Zemlje, uključujući požare, zemljotrese, ogromne cunami talase. Ovaj meteorit je najverovatniji krivac izumiranja 2/3 tadašnjih vrsti na svetu, uključujući dominantne dinosauruse.

Afrika

Na tlu Afrike nalazi se najstariji i najveći krater na svetu – Vredefort. Star je preko 2 milijarde godina i ima prečniik veći od 300 km a nalazi se na jugu crnog kontinenta. Na zapadu kontinenta skriven u dubini prašume i ispunjem jezerom krije se verovatno najlepši krater ove vrste. Zove se Bosumtvi.

Azija

Veliki krater poznat kao Kara i Ust Kara nalazi se na severu Sibira u nenaseljenom i nezagađenom delu gustih tundri. Dimenzije prečnika su preko 120 km. Nedaleko se nalazi i krater Popigaj prečnika oko 100 km. Najzanimljiviji jeste onaj koje se nalazi u Tunguskoj oblasti. „Vatrena lopta“ je pala 1908. godine u ovu oblast i pokosila šumu na površini od 2.200 km². Krater nikada nije potvršen ali se veruje da je to bio meteorit koji se otopio padom kroz atmosferu i nije uspeo da stvori krater. Manjih kratera ima i u okolini Bombaja u Indiji.

Australija i Evropa

I na ovom kontinentu dokazano je postojanje kratera, poput onog na zapadu Australije nazvanog Vudli sa prečnikom oko 60 km ili kratera Gozis Blaf u centralnom delu kontinenta sa prečnikom od 22 km. Surovi pustinjski uslovi razlog su zašto je ovaj krater ostao kao jedan od najočuvanijih na svetu...

Na evropskom tlu najpoznatiji je krater Riz u Nemačkoj, prečnika oko 25 km. U krateru je nastao grad.

Meteorske kiše

Većina svemirskog otpada ne uspeva da pobedi zemljinu atmosferu već sagori u njoj, ostavljajući plameni trag za sobom. Kada veći broj tih elemenata isovremeno sagoreva atmosferom nastaju prelepi svetlosni efekti koje nazivamo „meteorskim kišama“ili „pljuskovima“.

Ako želite da saznate još nešto o meteorima, meteoritima i tome kako oni uopšte dospevaju na površinu naše planete možete pročitati ovaj naš članak.