Antropogene turističke vrednosti Kopaonika

Prirodne turističke vrednosti, pre svega fantastični uslovi za razvoj zimskih sportova, su uslovili intenzivni turistički razvoj Kopaonika. Pomalo nepravedno ne posvećuje se dovoljno pažnje kulturnom i istorijskom nasleđu kojeg u ovom kraju ima u izobilju. Može se reći da se na planini nalaze kulturno-istorijski spomenici koji su nastajali od antičkog perioda pa sve do 20. veka. Pomenućemo tek neke od njih.

Mauzolej Josifu Pančiću

U njemu su sahranjeni posmrtni ostaci poznatog prirodnjaka Josifa Pančića i njegove supruge Mileve. Izgrađen je 1951. godine od kamena, kopaoničkog granita, a po projektu arhitekte Vladimira Vladisavljevića. Na žalost turista, postavljanjem strategijskih vojnih objekata i uređajima za kontrolu leta, onemogućen je slobodan pristup mauzoleju, osim najavljenih poseta. U NATO razaranjima 1999. godine spomenik je teško oštećen. Posle rata mauzolej je kompletno prezidan i autentično obnovljen.

Obelisk

Omiljena destinacija turista na Kopaoniku je obelisk – četvorostrana piramida visine 15 m, sa vratima visine 1,7 m na sve četiri strane. Postavljen je na vrhu Suvo Rudište (1.970 m), a sa leve strane žičare Pančićev vrh. Obelisk predstavlja geometrijsko – trigonometrijsku tačku na ivici nekadašnjeg rudnika.

Osim pomenutih svakako su vredni pažnje;

• Ostaci srednjovekovnog manastira, tzv. "Crkvine" kod Nebeskih Stolica, odmah u  podnožju samog Pančićevog vrha,

• Ostaci srednjovekovnog puta - Kukavica ( dug oko 4 km);

• Ostaci srednjovekovnih rudnika; Gvozdac, selo Zaplanina, Samokovska reka, Kadijevac;

• Građevine sakralne arhitekture; svetilište Metođe (3.vek), crkva sv. Petra i Pavla u Krivoj reci, Petrova crkva nadomak Novog Pazara, manastiri Gradac, Stara i Nova Pavlica, Lepenac...;

• Građevine iz turskog perioda poput turskog kupatila u Jošaničkoj Banji;

• Spomenici iz oslobodilačkih ratova;

• Značajni istorijski objekti i stare građevine karakteristične za nekadašnji život meštana podkopaoničkog kraja kao što su planinske vodenice potočare ili poljane – vinska naselja u župskom vinogorju poznata još od srednjeg veka.

U širem području Kopaonika nalaze se ostaci gradova Zvečan (XI-XIV vek), Maglič (XIV vek), Brvenik (XIV vek), Vrh Lab (XIV vek), Koznik (XV vek), kao i manastiri Studenica, Žiča, Sopoćani, Đurđevi stupovi, Gradac.

Kao antropogeografska turistička vrednost se moraju uračunati i naseljena mesta, pre svega gradovi i banje, njegovog podgorja. Naselja poput Raške, Brusa, Novog Pazara, Kuršumlije (moguća poseta Đavoljoj Varoši), Jošanička, Vrnjačka, Lukovska Banja, Aleksandrovac sa svojom Župom kao i mnoštvo seoskih naselja mogu biti značajan dodatak turističkoj ponudi Kopaonika. 

Pomenuti lokaliteti, ali i mnogi drugi još nedovoljno istraženi, velika su vrednost kako za kulturu i istoriju naše zemlje tako i za širu turističku valorizaciju planine.